Ngày không giông bão, sinh ra ai cũng có bà ngoại, bà ngoại chính là ngọn gió bình yên khi bạn chào đời.
Có bà ngoại thật hạnh phúc, Bà ngoại tôi đẹp lắm, bà cao, đôi mắt bồ câu, có người từng phát biểu bà ngoại tôi thật sánh với nghệ sĩ Trà Giang, lúc còn bé mẹ thường nói tính tôi giống bà ngoại.
Hè đến tôi được về quê ngoại là một thú vui, chốn bình yên thân thuộc, nơi có dòng sông thượng nguồn nước trong veo chảy mãi đổ về Cảng Gianh, không khí mát lành, bức tranh kỳ vĩ, những dãy lèn cao, nương ngô xanh tít, ánh nắng chan hòa chen chúc sau lùm cây, lên ngoại, các cậu chặt mía cho ăn no cứ vậy ợ liên tục. Vườn cây bà trồng rất nhiều quả, chuối chín trên cây, đu đủ đỏ cả vườn. Tôi thường hay ra trộm ăn, chuối được bà chặt xuống bỏ sau hè chờ chín mang bán vậy nhưng tôi chọn quả nào to ngon chín mộng vặt ăn hết, tuổi thơ của tôi gắn liền với dáng người cao mảnh của bà.
Ngôi nhà gỗ khang trang nơi quê ngoại nằm bên sườn lèn phía tây, dòng sông hiền hòa chảy phía đông, đứng ở cổng nhà hét to tiếng hét của mình vang vọng và được trả lại một âm thanh bằng chính giọng của mình ru trong vách núi thật thú vị.
Bà ngoại siêng lắm, siêng như vần thơ ông viết thư cho bà, ông gửi gắm cả niềm tin yêu thương nỗi nhớ vào từng câu từng chữ viết cho người vợ thân yêu đảm đang tháo vát của mình mà tôi đã thuộc từ lúc lên 8 tuổi, chính bài thơ ấy như một lời ru, gián tiếp giáo dục cho tôi, một đứa cháu được thừa hưởng sức lan tỏa từ ông và bà.
Kế sinh nhai phải có cần lao mới sáng tạo và như vậy lớn lên tôi xa bà, xa quê ngoại thời gian khá dài, ngày trở lại tính đầu ngón tay, con đường tôi đi trên vai mang nặng chữ hiếu cho mẹ, dìu cho các em bước ra xã hội. Cứ vậy hết năm này qua năm khác, một chút thời gian về với ngoại gần như hiếm hoi. Nhưng trong lòng tôi biết ngoại không cô đơn vì gia đình ngoại luôn đầy ắp tiếng cười. Tôi nhớ mãi câu đối ông ngoại tôi viết cho (mẹ vợ) ngày bà cố mất:
“Tám mươi tám xuân thu trinh, thuận, thảo, hòa trọn nghĩa vẹn tình để lại niềm thương nơi hậu thế.
Bảy mươi lăm Lan, Quế Binh, Công, Nông, Trí trai tài gái đảm trào lên nổi nhớ bậc tiền nhân”.
Ngoại (đứng thứ 2 từ trái sang)
Điều làm tôi khó quên nhất là bà cố. Năm nào bà cũng lên nhà ngoại trước giỗ một ngày, ngồi thắp hương cho ngoại và khóc. Trong tôi, hình ảnh ấy vô cùng cảm động và làm lòng nguời lắm nỗi thương tâm. Nó theo tôi suốt những năm tháng ấu thơ và mãi đến sau này.
18/09 (âm lịch) là ngày nghe tin bà mất, tôi vội vàng thu xếp mọi việc, tính toán đường xe đi nhanh nhất và cũng chỉ ra 1 lúc rồi quay về ngay, tôi không thể ở lại lâu được, nhà mẹ tôi có một biến cố lớn nếu tôi ở lại có thể xãy những điều không như ý. Nghĩa tử là nghĩa tận tôi muốn bà nằm xuống bình yên và được cười nên tôi rời đi sớm, cùng chuyến xe ra và cũng chuyến xe đó quay lại đón tôi về. Vội thắp cho bà được nén hương. Bà một đời lam lũ, thông minh nhưng đến tuổi già bà vẫn tinh tường.
Chợt buồn, bây giờ thật nhớ, nhớ lắm những kỷ niệm thương yêu trong ngày giỗ ngoại mà không kịp về. Tôi bần thần thấy mình thật đáng thương, khi đã để cho những bộn bề công việc lấp đầy, thay thế chỗ cho những dự định yêu thương. Tự dặn lòng tôi sẽ về vào ngày giỗ ngoại năm sau và các năm sau nữa...
Nhưng khi cuộc sống tạm ổn, các em đã lớn, tôi quay nhìn lại mình đang còn trắng tay, lại kiến tạo cho mình và gia đình mình, bắt đầu cho chặng đường 10 năm lần thứ 3, và cứ vậy thấm thoát thời gian trôi. Với bộn bề đống việc của người phụ nữ.
Em con cậu nhắc về tụ họp giỗ ngoại đúng lúc dịp năm nay, dịch covid chưa đi qua hẳn, tàu xe chưa thông, bây giờ kinh tế đỡ lo mỗi ngày có thể đi được nhưng giữ cho sự bình yên chung của xã hội cũng chẳng thể nào về được.
Thiết Sơn, nơi bà được sinh ra, đất lành gió mát tạo ra người con gái đẹp như bà ngoại tôi, tôi đã được đặt chân đến đó vài lần. Nơi đã có lời ru của bà cố mới có bà ngoại tôi. Tôi yêu nơi ấy!
Gánh chợ bà thường đứng vẫy nón bờ sông nhà mình xuôi theo thuyền máy về chợ phiên. Nụ cười bà tỏa nắng, giọng nói ấm nên gánh hàng của bà lúc nào cũng bán rất nhanh. Có lần quảy đôi quang gánh ngược bến sông Gianh lên thuyền về nhà tôi, bà thường về nhà tôi không bao giờ báo trước, lúc nào trong thúng cũng có quà. Bà sinh được 5 người con mẹ tôi là con gái đầu lòng của bà. Nhưng tình thương bà thương đều cả các dì khác nữa.
Chân dung Ngoại lúc 90 tuổi.
Lớn lên tôi ít về thăm ngoại, nhưng ngày bé thì tôi là được ông bà các cậu ưu ái nhiều nhất, thương nhất, dạy bảo nhiều nhất.
Mẹ không giống ngoại tôi về sự đảm đang bếp núc, bởi mẹ tôi được chiều từ bé, mâm cơm ngày Tết hay ngày giỗ bà khéo tay lắm, dọn lên bàn thờ những món như thịt kho Tàu, gà hầm măng măng khô, cơm nắm với muối vừng, bánh chưng tự gói, to và ngon lắm. Trái cây có sẵn trong vườn bà trồng bà thường chọn loại ngon nhất. Ngoại là tấm gương rất sáng, từ ngày ngoại mất lòng tôi chạnh lòng suốt vì trong đám tang không thể ở lại để tiễn bà chặng cuối cùng ấy, chạnh buồn, nhớ tới ngày còn ngoại, những hôm thi thoảng đến thăm, từ bé tôi biết học được từ bà cách nấu nước chè xanh thật ngon, sáng sớm việc đầu tiên của bà là ra vườn hái chè nhóm bếp và nấu nồi nước thật to phục vụ cho gia đình uống cả ngày, nước có mùi thơm của chè xanh ngọt của nước bến sông, gánh vào buổi sáng tinh mơ. Ngoại thương tôi nhiều nhất, ngày bé tôi cứ lủi thủi theo bà nếu có dịp được về quê ngoại, trỉa đậu cuốc cỏ, tôi có làm được gì đâu ngoại làm hết. Thấy ngoại ăn trầu cô em gái sau tôi tưởng bà ăn ngon lắm mà không cho chúng tôi ăn, em ấy trộm đúng một miếng bao gồm trầu đã têm, cau, và vôi quệt vào cộng với chút thuốc chạy ra sau vườn bỏ vào miệng nhai ngấu nghiến cứ nghĩ trong đầu là rất ngon ai dè vừa chạm lưỡi đã tự nhổ ra ngoài.
Đông về rồi chẳng báo trước cho ai
Cái rét đầu đông lòng cháu se thắt
Ở nơi xa có lạnh lắm không bà
Manh áo ấm cháu mong bà dùng đủ
Mùa đông này trời đất vần vũ
Rét sẽ kéo dài và dai dẳng hơn xưa
Cháu mong bà mãi mãi bình an
Là diểm tựa cho con trẻ sớm hôm.
Là nơi chốn cháu con về hội ngộ.
(trích thơ em gái Nguyễn Thị Huế viết cho bà)
May mắn của ngoại có các cậu chăm sóc lúc tuổi về già, chứ như chúng tôi cháu ngoại chẳng phải đã quá vô tình sao, ngoài kia cuộc sống ồn ào bận rộn đủ kéo cho chúng tôi đi mãi. Không ít lần giật mình muốn được về bước chân xuống ga Ngọc Lâm nơi có bóng ngoại tôi. Tôi muốn dành nhiều thời gian hơn để được quay về nhưng không ít lần tặc lưỡi đợi kinh tế mình đỡ hơn hãy về. Bao giờ đoàn em thành đạt xong làm tròn trách nhiệm cho gia đình mẹ mình tức cũng đỡ lòng ngoại tôi bớt lo cho con gái của bà. Cứ vậy cuộc hẹn trong lòng lần lữa năm này qua tháng nọ và được gặp ngoại hai lần.
Lần một tại nhà cậu út
Khi ấy bà nhìn tôi và nói cháu vẫn vậy không lớn lên tý nào. Từ khuôn mặt vẫn vậy, tôi nói cháu cắt tóc ngắn nên nhìn trẻ vậy đó mệ ơi.
Bà bảo: “Mệ cũng cắt tóc hết tóc rồi mà đâu nhìn còn trẻ nữa”, tôi nhìn ngoại hai bà cháu cùng cười.
Lần thứ hai tại nhà cậu cả.
Chân ngoại đau rồi, tôi về và qua thăm ngoại, bà hơ nóng ngãi cứu và xoa vào chân đau, nhìn thấy tôi bà bảo, cháu Tú về đấy à. Vẫn tinh tường và tỉnh táo, vẫn hài hước và đọc thơ, bà lại bảo tôi đọc thơ của ông cho bà nghe.
Khi ngoại mất thắp vội nén hương trước bàn thờ tôi tự hỏi thật sự có kiếp sau chăng? Nhìn ảnh bà nhớ lại những ngày còn bé có ngoại thật hạnh phúc. Thật may mắn cho tôi có bà là bà ngoại.
Có ông bà kiên trì giảng đạo lý đã tạo nên tính cách của tôi ngày hôm nay. Sự thành công của tôi luôn chứa hình ảnh quý nhân là bà ngoại.
