Nắng ươm hồng trải nhẹ bóng chiều rơi
Tô điểm sắc bâng khuâng trời cõi hạ
Vùng kỉ niệm dâng trào không thể xóa
Tuổi học trò ôi đến lạ vấn vương
Thắm rạng ngời màu áo thật mến thương
Như mây trắng khắp sân trường phủ bọc
Ghế đá cũ hàng cây bàng cạnh góc
Biết bao mùa lũ bạn học bài thi
Vỏn vẹn còn khoảnh khắc buổi chia ly
Bằng lăng tím buồn thêm vì cách biệt
Xin gửi tặng chút niềm kia da diết
Những tạ từ nên đem viết thành thơ
Sưu tầm.
Hỡi ông Trung tá đẹp trai và đáng yêu ơi, có lẽ nào ông lại để cho một người đàn bà say mê và tôn thờ sắc đẹp của ông chết uổng mạng?
Còn tôi thì sao hả bà - Trung úy lên tiếng
Anh ư? Tôi cũng… cũng …
Cũng yêu tha thiết phải không bà?
Ánh đèn sân khấu lập lòe trong vở diễn. Tôi học sinh lớp 10 ngô nghê nói theo vở diễn đỏ mặt vì các bạn nam diễn cùng.
Chuẩn bị cho vở diễn khá dài ngày nhưng cũng được đến ngày diễn trên sân khấu của đình làng Hòa Ninh - quê tôi, khán giả bao gồm các ba, mẹ phụ huynh, học sinh toàn trường đứng chật cứng sân đình. Các bạn được mặc quân phục, được đeo quân hàm xanh đỏ trông thật oách môt mình là gái diễn trong vỡ kịch tôi thấy mình đã trưởng thành cho cô bé 13 tuổi, thú thật mặc đồ diễn tôi thấy mình đẹp, với nước da trắng ngần tóc dài được buôn ra mềm mại vượt qua tài áo. Diễn viên đóng thế với khuôn mặt non nót khờ khạo của thiếu nữ vùng quê, chân lấm tay bùn nay đứng hẳn trên sân khấu, bên cạnh là các bạn trai cũng lộng lẫy không kém, cô thầy tấm tắc khen, các bạn ngưỡng mộ sự tự tin dưới anh đèn sân khấu. Cuộc hội thoại làm dí dỏm của buổi diễn càng hấp dẫn trong tiếp vỗ tay reo hò của khán giả. Sân đình rộn ràng râm ran.
Từ yêu nhắc đi nhắc lại khi tập, nhưng khoác lên mình bộ cánh trang phục diễn thật tôi tưởng mình đã lớn, mềm mại nhẹ nhàng đứng kiểu như cây trầu đứng bên cạnh nhiều cây cau thẳng đứng, làm nũng tạo cho được tiếng yêu thật nhất khi diễn mà lúc đó có hiểu gì đâu. Chính sự tự nhiên đã làm nên sắc thái chân thật nhất trong cách thể hiện. Chị gái cũng có mặt ở hàng ghế khán giả. Chị vui vẻ cổ vũ tôi.
Bạn Phương, bạn Luận, Bạn Huy và tôi, tuổi thơ cấp hai không học cùng lớp khi lên cấp 3 học cùng.
Tái lại đoạn mà Mỹ phải rút quân khỏi miền nam Việt Nam trong lúc chạy loạn.
Ký ức và lời kể của mẹ mình trong những cuộc càn quét của Mỹ còn nguyên vẹn trong tôi, sự tưởng tượng của tôi khá phong phú. Những chiến dịch những cuộc tổng tiến công giữa ta và địch, chiến trường Khe Sanh, Tróoc, Khương Hà, bến phà Xuân Sơn. Tôi gần như nhớ hết địa danh nhưng chưa hề một lần đặt chân qua lời kể của ba, mẹ cho đến năm 13, 14 tuổi. Những bài thơ của ông viết cho Bà ngoại, ông đưa vào những căn cứ địa phương (Cảnh, Phù, Văn tức là vùng đất của ba xã, Văn Hóa, Phù Hóa, Văn Hóa. Ngày lứa tuổi đó tôi cũng chưa hề đến.
Tiếng đoàn xe tăng của ta tiến công vào Miền Nam thần tốc toàn lực lượng tôi được nghe kể và học qua những trang sử ký.
Nhưng tuổi thơ trong những giờ sử ký
Theo Quang Trung tôi từng đến Thăng Long
Nhớ những chiều nhìn về Phương Bắc
Thấy xa xa đoàn cò trăng bay về
Tôi ngỡ trên lưng cò có chút bùn miền Bắc
Dù cánh cò chẳng bay tới ngoài kia
Tôi lớn lên giặc ngăn chia đất nước
Nhưng súng gươm đâu ngăn được tình thương
Đâu ngăn được mặt trờ đỏ rực, khi lòng tôi đã hóa hướng dương.
- Lê Anh Xuân
Ở cái tuổi đẹp nhất của ba, mẹ gác lại cho chiến trường, cho cuộc đấu tranh giành độc lập của dân tộc, lúc 16 tuổi mẹ đã nhập ngũ. Hình ảnh đó đẹp mãi trong tôi và ngay đây tôi đang tưởng tượng trong vỡ diễn của mình, đóng sao cho đạt để lột tả được hết sự vội vàng tháo chạy của sĩ quan và lính Mỹ nhưng không quên lo lắng cho bồ nhỏ xíu làm nũng kia là tôi đang vào vai diễn.
Tôi thấu hiểu và tưởng tượng ra nhiều thứ. Mẹ đã có mối tình nhớ ngây ngô khờ dại tuổi 16, nhưng tôi đúng đây tôi chỉ 13, 14 tuổi gì đó thôi. Chú ấy tên là Sự , quê gốc Hà Nam Ninh. Đoàn xe hành quân trong đêm. Qua căn cứ khu rừng mẹ đang đóng quân thì xe bị thủng lốp, TNXP địa phương phải chạy ra giúp mở nốt đoạn đường bị cày lên từng lớp đất đá hỗn độn, nhóm các chú thanh niên khác thì tìm cách vá xe thật nhanh. Máy bay ném bom oanh tạc vô tình dội xuống người lính trẻ bị thương, cách cẩu nhưng phải thực sự không để ra tiếng ồn nếu địch phát hiện đoàn xe đáng gấp rút chị viện cho chiến trường miền Nam. Lán trại nằm trong rừng len lỏi sườn bờ sông, lác đác có xóm nhà dân. Y sĩ cứu thương thật vất vả với mẹ, trạm thương binh luôn chật. Làm người lính lúc mẹ mới 16 tuổi. Cái tuổi đẹp và ngây ngô nhất, nhiều kỷ niệm đáng nhớ của mẹ mà tôi ngồi nghe cứ ngỡ là của mình. Khi đã vào đến chiến trường sự nếm trải là như nhau. Những khuôn mặt đồng đội bị thương nhuộm đủ đất và máu sau những làn khói dày đặc của Mỹ thả bom dội xuống, đâu đó những mãnh bom bi sát thương bay vù không biết trước độ rơi của nó, chỉ còn bên cạnh những ánh mắt động viên nhau, còn một hơi thở cũng phải cứu cho kỳ được đồng đội.
Tôi đứng trên sân khấu nhưng lại hóa thân vào nhân vật sắp rời khỏi đất nước Việt Nam. Cùng với những bạn diễn trong vai sĩ quan Trung úy. Trong lòng lại nhớ về lời kể của mẹ, nhiều đồng đội đã hy sinh vì độc lập tự do của dân tộc.
Ảnh minh họa.
Mẹ đã yêu hay chưa yêu một người lính lái xe tên Sự ấy, khi bị thương mẹ một mình băng bó, dìu bệnh nhân, đi len lỏi trong hầm để băng bó cho từng người lính. Khi đoàn xe ngang qua khu rừng mẹ đang đóng quân. Người lính trẻ lái xe ấy vẫn quây đầu nhìn đoàn TNXP như tìm kiếm hình bóng cô Y sĩ đã cứu thương cho mình. Mẹ chỉ nhớ lần ấy khi tuyển đoàn thương binh lên xe trở lại nhiệm vụ riêng. Người lính trẻ lái xe ấy ánh mắt chan chứa nhìn mẹ, thì thầm, nếu sau này hòa bình nhất định anh sẽ quay về tìm em. Cuộc chia tay ngắn ngủi với nụ hôn vội vàng lên tóc. Cũng đủ cho mẹ thổn thức mong ngóng, cứ mỗi đoàn xe ra trận đi ngang qua mẹ lại hỏi thăm nhưng không hề gặp lại.
Người lính ấy đi và được báo tin đã hy sinh tại chiến trường phía Nam khi đang tiếp tế cho chiến dịch.
Chiến trường khốc liệt, tình cảm trong quân ngũ chỉ thoáng qua, ngày ấy nếu có thích nhau cũng chỉ nhìn và hiểu ý thôi, kỷ luật quân đội khắc nghiệt, chưa hề nắm tay nhau nhưng lòng da diết lo và nhớ, bom bi thả ngày và đêm gầm rú trên bầu trời, thoắt ẩn, hiện, mẹ y sĩ cứu thương, nhiệm vụ nặng nề trên vai, đôi lúc nhìn đồng đội mặt bê bết máu, mở đôi mắt nhìn vào mình như khát khao được ôm một cơ thể của người con gái. (như ôm người mẹ mình ở quê đang chờ mong ngày con chiến thắng trở về) trước lúc nhắm mắt ra đi.
Chiến sự ngày càng ác liệt, mẹ lại lao vào nhiệm vụ đôi lúc nhớ về ánh mắt ấy mẹ lại nhói đau, thật là sống chết trong tích tắc.
Vào chiến trường toàn thanh niên trẻ, như mẹ khi học xong lớp 9, được ông bà hướng cho đi sư phạm cho nhàn thân, sau này lấy chồng còn nuôi dạy con cái. Nhưng vì mẹ được ông chiều tính bướng nên quyết định học Y. Nhập ngũ năm 16 tuổi, hầu hết trong đơn vị cũng có những thanh niên tầm tuổi mẹ lúc đó và hơn, mẹ thuộc người trẻ trong quân ngũ. Chỉ biết có người con trai đã hôn lên mái tóc mình nhưng giờ đã không còn nữa. Mẹ mới có rung động đầu đời vậy thôi chứ còn qua trẻ để hiểu được tình yêu, và yêu thực sự một người nhưng mẹ luôn nghĩ về người lái xe vào Nam ấy.
Đơn vị chuyển nơi tập kết, phía Đông của vùng đất Tróoc, một làng bản nằm sâu dưới những lùm cây, hoang sơ người thưa thớt, chuẩn bị cho đoạn đường tiếp theo cần sửa chữa. Để lại nụ hôn lên tóc và người lính đã ra đi không về trong trái tim thơ dại của thiếu nữ 16 tuổi là mẹ.
Chuẩn bị xong lán trại, phải ra suối gánh nước về thì vô tình mẹ gặp Đồng, người lính của một tiểu đoàn khác. Đôi má hây hây ửng đỏ khi bị người lính có dáng người vạm vở trêu nghẹo, anh mắt mẹ nhìn lên trước mặt một thanh niên cao to vạm vỡ, thân hình rắn chắc, hơn mẹ chỉ vài tuổi nhưng chắc có lẽ đã từng được lao động khá nhiều , biết được người ấy là người địa phương, mới nhập ngũ, do thông thuộc địa hình nên không điều đi xa mà nhập ngũ ngay tại quê nhà. Chỉ khác là ăn ở tại đơn vị, không về nhà.
Gia đình khó khăn, chỉ lên rừng đốn củi, đốt than, lên rẫy trồng ngô, trỉa lúa, quen với công việc nặng nhọc từ bé trên rẩy, trên nương và ruộng đồng. Ba của chàng ấy đã mất trong trận bom cách đó không lâu, thấy bản thân đã lớn, nên Tự nguyện xin gia nhập TNXP chống mỹ cứu nước.
Đồng là người địa phương, thuộc hết từng con đường từ nhà, rừng núi, ngõ nghách, thuộc từng con suối và nhớ cả từng đoạn uốn lượn của chúng. Nụ cười trong vắt mang hồn của núi rừng.
Đơn vị đóng quân gần nhau theo lệnh từ cấp trên, được hỗ trợ qua lại cho việc di chuyển bệnh nhân, thân hình cường tráng của Đồng vác thương binh chạy nhanh về trạm, mồ hôi nhễ nhãi nhưng không thấy trên mặt hiện rõ sự mệt mỏi, cứ như sinh ra đã được trời cho sức vóc tầm thước. Mỗi lần vác trên vai một bệnh nhân và chạy về trạm xá. Mẹ lại chạy ra đón và hướng dẫn giường nằm cho bện nhân. Chiến tranh vẫn ác liệt, lính ngã xuống hy sinh nhiều, có người vừa được cáng hoặc vác về đến trạm đã tắt thở. Cũng có người nhẹ và cứu được thì hồi phục quay lại đơn vị tiếp tục chiến đấu.
Quen với sự có mặt của Đồng, người lính trẻ người cộng sự cứu thương cho đồng đội, nhớ về Sự người lái xe đã ra đi mãi mãi. Đôi mắt mẹ lại ngấn lệ nghĩ về Sự.
Là y tá phụ mổ, đi lại trong căn hầm ngoằn ngòeo dưới lòng đất, đôi khi lại chạy lên cửa hầm trong tay với dụng cụ y tế cây panh cặp bông và chai cồn sát khuẩn. Thương binh chở đến mỗi ngày. Có người cầm cự trong nổi đau vài ngày, nhưng có người trên cơ thể không còn nguyên vẹn. băng bó vết thương, hay báo tin sự ra đi của đồng đội, đứng trực phụ cho bác sĩ mổ lấy từng mãnh bom đạn trong các người lính ra ngoài, mẹ đau như chính mình đang bị cắt da, róc thịt.
Mẹ hát hay, đàn giỏi, chiếc đàn Măng Đô Lin khi khi mệt mẹ vẫn cầm lên đánh và hát. Đôi khi vừa đánh vừa hát cho bệnh nhân nghe cũng là một hình thức xoa dịu cơn đau giữa núi rừng đại ngàn.
Trận đánh bom hôm ấy, Mẹ đang ngồi chuẩn bị ăn bồi ngô do bà con trong vùng tập trung làm (bồi được làm từ ngô, phải đâm giả, rây sau đó bỏ vào nồi hong lên nhỏ lửa). Đồng tên người lính ấy đã hy sinh khi đang đang vác trên vai đồng đội bị thương chạy ra khỏi vùng khói trắng, chỉ khi nghe lệnh xuống hầm cũng là lúc Đồng chân ngã xuống nằm bất động cùng người lính bị thương trên vai đổ xuống. Về đời thường mẹ vẫn kể hoài những trận đánh, những đoàn xe, những sự mất mát để lại trong đôi mắt của mẹ tại chiến trường, những bài thơ, bài hát được cả ba và mẹ luôn hát đi cùng năm tháng, chắc vì vậy mà sự ảnh hưởng tưởng tượng của tôi nhập vai diễn trong cuộc tháo chạy của sĩ quan Mỹ trả lại sự bình yên cho Việt nam lại thành công đến vậy, tiếng vỗ tay không ngớt trong từng câu nói của tôi trên sân khấu. Cô bé 14 tuổi được học thêm những bài học lịch sử đời thường người lính qua mẹ mình nhưng đã thành công đặc sắc trong vai diễn.
